Coğrafi konumu ve büyüyen ekonomisiyle dikkat çeken Kazakistan, bu yıl başında faaliyete geçen Avrasya Ekonomik Birliği’ne (AEB) başkentlik yapıyor. Avrasya Ekonomik Birliği’nin gerekliliği ile ilgili ilk fikri gündeme getiren ülke olan Kazakistan, 5 farklı ülke ve 180 milyon insanın yaşadığı bir bölgeyi temsil eden bu yeni yapılanmayla ekonomisine önemli ölçüde potansiyel kazandırma hedefinde.

Kazakistantablo1Orta Asya’daki dost ve kardeş ülke Kazakistan, büyüyen ekonomisi ve yatırım imkanlarıyla yabancı yatırımcılar için oldukça cazip bir pazar. 2014 yılı itibarıyla 17.4 milyon nüfusa sahip olan Kazakistan, 2 milyon 724 bin kilometrekare yüzölçümü ile dünyanın 9’uncu, eski Sovyetler Birliği’nin 2’inci en büyük ülkesi durumunda. 1999’dan itibaren hızlı bir ekonomik büyüme gösteren ve Gayri Safi Milli Hasılası 2013 yıl sonu itibarıyla 120.5 milyar doları bulan Kazakistan, doğrudan yabancı yatırımlarda da iyi bir performans sergileyerek, Orta Asya’daki toplam doğrudan yabancı yatırımların yüzde 80’den fazlasını kendine çekmeyi başardı. Yatırımlarda öncelikli alanlar ise; tarım, hafif sanayi, kimya sanayi, metalürji, elektrik enerjisi, taşımacılık, lojistik, inşaat malzemeleri ve turizm oldu. “Nurlu Yol” adlı yeni bir ekonomi politikası izleyen Kazakistan’ın Hazar Koridoru Projesi, yeni ekonomi politikasının önemli bir ayağını içeriyor. Ortaya koyduğu 2050 yılı vizyonu ile dünyanın en büyük 30’uncu ekonomisi olmayı hedefleyen Kazakistan, 2013 yılı itibariyle ise 50’nci büyük ekonomi olmayı başardı. Petrol ve doğal gaz rezervleri yönünden zengin bir ülke olan Kazakistan, eski Sovyet Cumhuriyetleri içinde Rusya’dan sonra ikinci büyük petrol üreticisi. Ülke ekonomisi büyük ölçüde petrol ihracatı gelirlerine dayalı. British Petroleum (BP) tarafından yayımlanan Statistical Rewiev of World Energy isimli süreli yayının tahminlerine göre ülkenin toplam petrol rezervi 39.8 milyar varil civarında. Bu rakam, dünya rezervinin yüzde 2,9’unu oluşturuyor. Kazakistan’da toplam sınaî üretimin yarısından fazlasını petrol oluşturuyor. Coğrafi konumu ve büyüyen ekonomisiyle dikkat çeken Kazakistan, aynı zamanda bu yıl başında faaliyete geçen Avrasya Ekonomik Birliği’nin (AEB) de başkenti konumunda. Birliğin Avrupa, Rusya, Asya ve Ortadoğu’ya uzanan stratejik lokasyonda büyük bir potansiyele sahip olduğuna inanan Kazakistan, AEB’nin başarısının da Avrupa, Asya ve diğer bölgesel merkezler ve ülkelerle olan ilişkilerine bağlı olduğunu savunuyor.  Bariyerlerin olmadığı bir birlik arzusu taşıyan Kazakistan, bu yüzden özellikle Avrupa Birliği ile Avrasya Ekonomik Birliği arasında serbest ticaret bölgesi oluşturulması fikrini son derece güçlü şekilde destekliyor.

Kazakistantablo2

Avrasya Ekonomik Birliği’nin Kazakistan ekonomisine önemli ölçüde  potansiyel kazandırması bekleniyor.

Öyle ki Rusya ve Belarus’la 2010 yılında girilen gümrük birliği ile birlikte Kazakistan’ın bu ülkelerle ticaret hacmi yüzde 47 artarak 2013 yılında 24 milyar dolara kadar ulaştı. Diğer yandan Avrasya Ekonomik Birliği ile 2025’e kadar petrol ve petrol ürünleri üretiminde mevzuat sınırlamaları olmaksızın ortak pazara geçilmesi planlanıyor. Elektrikte ortak pazara geçilmesi ve üye ülkelerin ulusal elektrik pazarların entegrasyonu konusunda ise 2019’da harekete geçilmesi bekleniyor.

AEB fikrini Kazakistan Devlet Başkanı Nazarbayev gündeme getirdi

Avrasya Ekonomik Birliği’nin gerekliliği ile ilgili fikri ilk kez Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, 1994 yılında dile getirmişti. Kazakistan tarafından projelendirilen düşünce aynı yıl bölge ülkeleri ile paylaşıldı. Avrasya ekonomik entegrasyonu 6 Ocak 1995’te Rusya ile Belarus arasında imzalanan Gümrük Birliği Anlaşması ile başladı. 10 Ekim 2000’e gelindiğinde Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan imzaladıkları antlaşmayla Avrasya Ekonomi Topluluğu’nu (EurAsEC) kurdular.

Seneler 2007’yi gösterdiğinde Kazakistan, Rusya, Belarus gümrük birliğine geçmek üzere aksiyon planına geçti. 2010’a gelindiğinde Kazakistan, Rusya, Belarus resmen gümrük birliğine geçti. 2011 yılında gümrük birliğine üye ülkelerin devlet başkanları Avrasya Ekonomik Komisyonu’nu oluşturan anlaşmayı imzalarken, takip eden 2012 yılında tek ekonomik bölgeye geçildi.

Ve 29 Mayıs 2014’te Kazakistan, Rusya ve Belarus arasında Avrasya Ekonomik Birliği’ni hayata geçiren anlaşma Kazakistan’ın başkenti Astana’da imzalandı. 1 Ocak 2015’te göreve başlayan Birliğe, Ermenistan’ın ardından bu yıl Kırgızistan da tam üye oldu. Böylece Serbest Ticaret Anlaşmaları kanalıyla bir ülkenin pazarına girmek, 5 ülkenin pazarına girme olanağı sağladı.

Avrasya Ekonomik Birliği Anlaşması ile birlik üyeleri arasında mal, hizmet, sermaye ve iş gücü dolaşımı serbest hale gelirken, birlik ülke vatandaşları diğer üye ülkelerde de aynı hukuk ve haklara sahip oluyor. AEB’nin kurulmasında, Birliğe üye devlet halklarının yaşam düzeyinin yükseltilmesine yönelik olarak ülke ekonomilerinin istikrarlı kalkınmasına programlanan şartların hayata geçirilmesi, küresel ekonomi karşısında ulusal ekonomilerin işbirliğinin ve rekabet kabiliyetinin sağlanması amaçlanıyor. AEB’nin; Birliğe üye devletlerin egemenlik denkliği ile ülke bütünlüğüne ve Birliğe üye devletlerin siyasi yapılarına karşılıklı saygı duyulması, karşılıklı elverişli işbirliği, tarafların ulusal çıkarlarının sağlanması, piyasa ekonomisi ve sorumlu rekabetin korunması ilkeleri gibi herkese eşit uluslararası hukuk ilkeleri temelinde kuruldu.

Siyasi değil, ekonomik birlik

Başkenti Astana olan Avrasya Ekonomik Birliği’nin genel anlamdaki amacı, birlik içinde ülkelerle ya da dışındaki ortaklarla ticaretin kolaylaştırılması. Avrasya Ekonomik Komisyonu’nun Rusya’nın başkenti Moskova’da yer alması kararlaştırılırken, kurulması durumunda Avrasya Ekonomik Birliği Mahke- mesi’nin de Belarus’un başkenti Minsk’te olması bekleniyor. Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev tarafından sunulan bir öneri ise Kazakistan’ın Almatı kentinin Avrasya Ekonomik Birliği’nin uluslar üstü finans pazarı regülasyonunu sağlayacak merkez olması.

Avrasya Ekonomik Birliği’nin dünyanın geri kalanı ile arasına bariyer koymak için değil,  stratejik ortaklık ve dostluk ruhuyla oluşturulduğu Cumhurbaşkanı Nazarbayev tarafından sıkça vurgulanan bir konu. Nazarbayev, Avrasya Ekonomik Birliği’nin siyasi değil ekonomik birlik olduğunun altını çizerken, Kazak makamları Avrasya Ekonomik Birliği’nde olunmasının Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ile Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’ne (OECD) entegre olma arzusunda olan Kazakistan’ın sahip olduğu bu momentumu bozmayacağı görüşünü savunuyor.

Türkiye, AEB’nin potansiyel ortağı

AEB, kendisinin amaçları ile ilkelerini destekleyen bütün ülkelerin katılımına açık. Avrasya coğrafyasın- daki pek çok ülkeyi kapsayacak şekilde, Avrupa Birliği’ne benzer uluslararası bir birlik yapmayı hedefleyen AEB, Türkiye’nin üyeliğine dair de olumlu mesajlar veriyor. Avrasya Birliği fikrinin öncülerinden olan Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev şimdiye kadar Türkiye’nin bu birlikte yer alması gerektiğini birçok kez vurgularken, “Sıradaki potansiyel ortağımız Türkiye olabilir” mesajını veriyor.

Öte yandan Avrasya Ekonomik Birliği bazı ülkeler ile “Serbest Ticaret Anlaşması” da imzalıyor. İlk anlaşma taslağı, Avrasya Ekonomik Birliği ile Vietnam arasında serbest ticaret bölgesi kurulmasına yönelik olarak 25 Mayıs 2015 tarihinde Rus hükümeti tarafından onaylandı. Moskova Hükümeti’nin resmi sitesinden yapılan açıklamaya göre, onaylanan anlaşma taslağında, AEB ve Vietnam arasında birçok ürünlerde ithalat vergilerinin azaltılması veya sıfırlanması, bazı ürünlerde ise belirlenen tarifelerin korunması öngörülüyor. Böylece Vietnam; eski Sovyet ülkeleri Rusya, Ermenistan, Belarus, Kazakistan ve Kırgızistan’dan oluşan AEB ile serbest ticaret bölgesi anlaşması imzalayan ilk Asya Pasifik ülkesi oldu.

Ayrıca 2 Haziran 2015 tarihinde, Mısır’ın da 2016 yılı sonunda AEB ile Serbest Ticaret Bölgesi oluşturabileceği açıklandı. Bu arada Rusya Ekonomi ve Gelişim Bakanı Aleksey Ulyukaev de, Çin, Tayland, Endonezya başta olmak üzere 40’dan fazla ülke ve uluslararası kuruluşun Avrasya Ekonomi Birliği ile serbest ticaret bölgesi kurmak istediğini bildirdiğini ifade etti.

Bu yıl büyüme hedefi yüzde 3,5

Uluslararası ekonomik gelişmelere karşı yeni kararlar alan Kazakistan, ekonomik gelişim ve fiyat istikrarı sağlanması için ağustos ayında dalgalı kura geçti. Hükümet ve Merkez Bankası, 20 Ağustos 2015’ten itibaren enflasyon hedeflemesi rejimi ve serbest dalgalı döviz kuruna geçişi öngören yeni para politikasını uygulamaya başladı. Öte yandan ülke ekonomisindeki büyüme oranı bu yıl yüzde 3,5 olarak açıklandı. Ocak 2015’ten itibaren hayata geçen Avrasya Ekonomi Birliği’nin büyümeyi destekleyeceğini bildiren Kazakistan Ulusal Ekonomi Bakanı Yerbolat Dosayev, ilk çeyrekte yüzde 1,8 büyümeye ulaştıklarını, Kazakistan’ın 2015 yılını yüzde 3,5’in üzerinde büyümeyle kapatmasını beklediklerini söyledi.

EXPO 2017 büyük fırsat

2017 yılında Astana’da gerçekleştirilecek olan EXPO 2017, Türkiye için Kazakistan’a ihracat açısından önemli bir fırsat. EXPO 2017 fuar alanı ve çevresinde oluşturulacak sosyal alanların Türk müteahhitlik firmaları için geniş iş fırsatları sunuyor.  Başkent Astana yeni oluşan ve günden güne büyüyen bir yapıya sahip. Hali hazırda 800 bin civarında bulunan Astana nüfusunun 2020 yılına gelindiğinde dışarıdan alınan göçlerle birlikte 2 milyona yaklaşması bekleniyor. Bu seviyedeki bir nüfus artışıyla, şehrin daha da büyüyeceği ve yeni müteahhitlik projelerine fırsat doğacağı düşünülüyor. Tüm bunlar ise başta inşaat olmak üzere Türkiye’deki birçok sektör için Kazakistan’a mal satma potansiyelini artırıyor.

1,5 milyon metrekarelik konut üretilecek

Kazakistan’ın ithalatı içinde Türkiye’nin payını artırması için birçok fırsat var. “Nurlu Yol” adlı yeni bir ekonomi politikası izleyen Kazakistan’ın Hazar Koridoru Projesi, yeni ekonomi politikasının önemli bir ayağını içeriyor. Bunlardan biri durumundaki Kazakistan’da 2011-2020 yılları arasında uygulanacak “Konut ve Donanımları Modernizasyon ve Yenileme Programı” ile kamu mevcut konutları iyileştirmek ve yeni sosyal konutlar üretmek hedefleniyor.

Bu program kapsamında 2015-2020 yılları arasında her yıl 1,5 milyon metrekare konut üretilmesi için kamu tarafından 5.6 milyar dolarlık kaynak ayrıldı.

Kazakistantablo32 milyar dolarlık Türk yatırımı var

Kazakistan’ın 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmesinden sonra Türkiye, yeni kurulan bağımsız Kazakistan Cumhu-riyeti’ni ilk tanıyan ülke oldu. Kazakistan, ülkemizin Orta Asya Türk Cumhuriyetleri içinde en fazla yatırımlarının bulunduğu ülkeler arasında bulunuyor. Kazakistan’da faaliyet gösteren firmalarımızın yatı-rımlarının toplam tutarı 2 milyar dolar seviyesinde. Bu firmalarımız 15 binden fazla kişiye istihdam sağlıyor.

Kazakistan ile 2014 yılında karşılıklı ticaret hacmimiz 3.4 milyar dolar olarak gerçekleşti. Hedef ise bu rakamı 10 milyar dolara çıkarmak. Ülkede 600’den fazla Türk sermayeli şirket faaliyet gösteriyor. Türkiye, Kazakistan’da kurulu şirket sayısı açısından Rus-ya’dan sonra ikinci sırayı alıyor. Ülkede yaklaşık 15 bin Türk vatandaşı var. Ayrıca Almatı, Batı Kazakistan ve Güney Kazakistan vilayetlerinde Türk -Kazak sanayi bölgelerinin kurulması çalışmaları sürdürül-mekte olup, söz konusu bölgelerde inşaat malzemeleri, tekstil ve deri ürünleri, kimya sanayii gibi sektörlerde çeşitli yatırım projelerinin gerçekleştirilmesi gündemde yer alıyor. İnşaat firmalarımızın Kazakistan’da üstlendiği projelerin toplam değeri ise 17.5 milyar dolar civarında.