Atatürk Cumhuriyeti’nin ilk kadın öğretmenlerinden olan ve Atatürk’ün yönlendirmesiyle, hayata gözlerini yumana dek çocuklara tarihini öğretmek için uğraşan Refet Angın ve Hindistan’ın kast sistemi nedeniyle kız çocuklarına eğitim vermekte türlü zorluklar yaşayan reformcu öğretmen Savitribai Phule, kendi ülkelerinde tarihe iz bırakan, dünya kadınlarına ise ilham olan birer kahraman.
Cumhuriyet’in ilk kadın öğretmenlerinden olan Fatma Refet Angın, Gelibolu’da Emniyet Amiri Hafız Şerif Bey ve Halime Hanım’ın 3 çocuğundan en büyüğüydü. 18 Mart 1915’te Gelibolu’da dünyaya gelen Refet Angın’ın ilkokul deneyimi mahalle mektebinde başladı, fakat iki gün sürebildi. Okuma yazmayı annesinden öğrenen Angın, Cumhuriyet’in ilanı ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu’yla birlikte, Gelibolu’da açılan Cumhuriyet Okulu sınavını kazandı. Karma eğitim verilen bu okulda, resmî eğitimine 3’üncü sınıftan başlayarak devam etti. Refet Angın’ın babası, Atatürk’le orta cephede 3 yıl savaşmış bir Kuva-i Milliye üyesiydi.
Refet Angın 5’inci sınıftayken, okuduğu okula Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk geldi. Refet Angın, Atatürk’e çiçek sunmak için görevlendirilir fakat çiçeği vermek için sahneye gelirken yere düştü. Atatürk, küçük kızı yere düşen çiçekle birlikte kaldırdı ve ona, “Büyüyünce ne olacaksın?” diye sordu. O zamanlar küçük bir çocuk olan Refet Angın, “Öğretmen” cevabını verdi. Angın, sonrasında öğretmen olmak üzere Edirne Kız Öğretmen Okulu’na giderken Mustafa Kemal ile yeniden karşılaştı. Angın, tarih öğretmeni olma önerisini, elini öperken Mustafa Kemal’den almıştı. Bu kez Atatürk’e “Bakın sözümü tuttum paşam. Öğretmen olacağım” dedi. Matematik öğretmeni olmak isteyen, ancak tarih bilinci çok yüksek olan Refet Angın, Atatürk’ün keşfiyle tarihe yöneldi ve Türkiye’nin en iyi tarih öğretmenlerinden biri oldu.
‘Talebelerine Kurtuluş ve Çanakkale savaşlarını öğreteceksin!’
Edirne Kız Öğretmen Okulu’nu 1932’de bitirdiğinde, yeni açılan Ankara Gazi Terbiye Enstitüsü Tarih bölümüne yazıldı. Aynı zamanda Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin sınavını kazanarak, kaydını yaptırdı. Her iki okuldan da 1936 yılında mezun oldu.
Refet Angın, 20-25 Eylül 1937’de gerçekleşen 2’inci Türk Tarih Kongresi’nde delege olarak katıldı. Kongreye katılan Atatürk, Angın’ı hatırlayarak, ona şu sözleri öğütledi: “Asıl görev şimdi başlıyor. Şunu iyi bil ki çok iyi öğretmen olacaksın. Çok okuyacaksın. Talebelerini çok iyi yetiştireceksin. Onlara, Kurtuluş Savaşı’nı çok iyi öğreteceksin. Ve bu arada Çanakkale Savaşları’nı sakın unutma. Bizi, bu günlere getiren Çanakkale Savaşları’dır. Devrimleri ve ilkeleri yaşatacaksın. Gerektiğinde mücadele edeceksin!”
Angın Gelibolu Ortaokulu, Biga Ortaokulu, Bursa Kız Lisesi’nde tarih öğretmenliği yaptıktan sonra, Antakya Kız Meslek Lisesi Müdürü oldu. Hasanoğlan Köy Enstitüsü Yüksek Kısım Şefliği, Gaziantep, Balıkesir ve Kız Meslek Lisesi Müdürlüğü görevlerini de başarıyla yürüttü.
1955-1975 yılları arasında Ankara Bahçelievler Deneme Lisesi Müdürlüğü’nü görevini de yürütmüştü. Angın’ın öğrencileri arasında, Uğur Mumcu da vardı. Angın, İstanbul Rüştü Uzel Kız Meslek Lisesi ile Ortaköy Zübeyde Hanım Kız Meslek Lisesin’in kuruluş çalışmalarında bulundu. 12 Eylül askeri darbesinin ardından, 24 Kasım’ın Öğretmenler Günü olarak belirlenmesiyle ilk öğretmenler gününde yılın öğretmeni seçildi.
Tarih öğretmenliğinden 1982 yılında emekli oldu, ancak görevini 24 yıl boyunca özel anlaşmayla sürdürdü. Angın, bunun nedenini şu sözlerle anlatacaktı: “90 yaşında olmama rağmen görevime devam ediyorum, erken emekli olanları anlayamıyorum.”
Refet Angın, Yıldız Teknik Üniversitesi senatosunun 29 Haziran 2006 tarihindeki kararıyla onursal doktora unvanı aldı. Son günlerine kadar Milli Eğitim Bakanlığı Onursal Danışmanlığı görevini sürdürdü. Angın, 30 Ocak 2010’da, 95 yaşında yaşamını yitirdi. Hayat Bilgisi dizisinde Afet Güçverir’in öğretmeni olarak da karşımıza çıkan Angın’ın İstanbul Kağıthane’de adına kurulmuş bir ilkokul bulunuyor.
Hintli kadınlar ona minnettar
Hintli sosyal reformcu, eğitimci ve Maharashtra’dan bir şair olan Savitribai Phule, Hindistan’ın ilk kadın öğretmeni olarak kabul ediliyor. Eşi Jyotirao Phule ile birlikte, Hindistan yönetimi sırasında Hindistan’da kadın haklarının geliştirilmesinde önemli bir rol oynamış bir isim. Savitribai Phule, Hindistan’daki ilk kadın okulunun ilk kadın öğretmeniydi. Bütün engellemelere ve zorbalıklara rağmen eğitim ve kadınlar için çalışan Phule, 3 Ocak 1831 tarihinde Maharashtra, Satara bölgesindeki Naigaon köyünde doğdu. Savitribai Phule, kendisinden 4 yaş küçük olan Jyotirao Phule ile 13 yaşında evlendi. Hindistan’daki katı kast sistemi, eğitim görmesine izin vermemişti. Çabaları sonucu 7. sınıfta okuduğu bir İskoç misyoner okuluna kayıt yaptırdı. Eğitimini tamamlayan Phule, Pune’daki Maharwada’da kızlara öğretmenlik yapmaya başladı.
Phule ve kocası, ilk Hint kız okulunu 1848’de Bhidewada’daPune’da kurdu. İnsanların kast ve cinsiyete dayalı ayrımcılığını ve haksız muamelesini ortadan kaldırmak için çalıştı. Phule okullarında öğrenim gören kızların sayısı, devlet okullarına kayıtlı erkeklerin sayısını aştığında bu başarı, yerel toplumun hoşuna gitmedi. Ülkedeki muhafazakâr etki, bu çalışmaları günah sayıyordu. Yaşadığı türlü zorluklardan sonra, kocasıyla birlikte farklı kastlardan çocuklara ders verdi ve toplam 18 okul açtı. Çift, aynı zamanda hamile tecavüz mağdurları için Balhatya Pratibandhak Griha adında bir bakım merkezi açtı ve çocuklarının teslim edilmesine ve kurtarılmasına yardımcı oldu. Phule, evlat edindiği oğlu Yashwant’ın vebaya yakalanmasının ardından aynı hastalığa yenik düşerek 10 Mart 1897’de hayata gözlerini yumdu. Eğitime olan katkısı, İngiliz hükümeti tarafından onurlandırıldı. Bugün Hindistan’da birçok kadın, Savitribai Phule’nin kadınların eğitimindeki kısıtlamalar için gösterdiği çaba ve elde ettiği başarı için ona minnettar.
